Historia:

Nazwa „Ojców” pochodzi przypuszczalnie z czasów Kazimierza Wielkiego, wtedy król nazwał zamek Ociec u Skały,  czcząc w ten sposób pamięć związaną z tułaczką po okolicznych lasach i grotach swego ojca, Władysława Łokietka. Na początku funkcjonowała nazwa Oczecz, Ocziec i Oszyec.

Warownia istniała już w XII wieku, wtedy to właśnie wojewoda krakowski Skarbimir z rodu Awdańców dostał od Bolesława III Krzywoustego zamek po zwycięskiej walce pod Nakłem w roku 1109.

Zamek, o którym wiemy, powstał z inspiracji Kazimierza Wielkiego w XIV wieku na skalnym, wysokim cyplu, wżerający się od zachodu w środkowy odcinek Doliny Prądnika.

Obecność ojcowskiego zamku po raz pierwszy „na piśmie” weryfikuje dopiero kronikarz Janko z Czarnkowa. Pierwszym starostą został burgrabia z pobliskiej Korzkwi Zaklika  de Kozkow w 1370 roku, reprezentując interesy króla. Nie jest wiadome dlaczego to on został wybrany do sprawowania władzy na zamku. W ów czasach zaszczyty należało zdobywać i na nie zasłużyć. Inny reprezentant rodu z Korzkwi, Jan, stał się zarządcą zamku w Ojcowie, za to, iż pożyczył królowi 500 grzywien. Kwota ta była dość niebagatelna. Jednak król długu nie spłacił, więc Jan przekazał zastaw, najprawdopodobniej w formie spadku, Hinczce z Rogowa, ten natomiast powierzył go Piotrowi Szafrańcowi. Władał on wówczas zamkiem w

 „ Pieskowej Skale”. Kolejnym właścicielem warowni stał się Jan Mężyk, łaźny królewski, podczaszy, cześnik nadworny oraz tłumacz przed bitwą pod Grunwaldem, który pośredniczył w rozmowie monarchy z zakonnymi posłami.

            Na początku XVI wieku zamek utrzymywał się w rękach prywatnych, pół wieku później wrócił w posiadanie królewskie. Jednym z jego starostów był minister skarbu Jagiellonów Jan Boner, innym Piotr Myszkowski. Król Władysław IV nadał zamek i godność starosty Mikołajowi Korycińskiemu. W pierwszej połowie XVII wieku starosta sądecki Michał Koryciński przeprowadził pierwszy poważny remont zamku. Surowe ściany nakazał przyozdobić rzeźbami, marmurem i polichromią. Wnętrza ozdobiono arrasami oraz kobiercami, zaimportowanymi z dalekich krajów. W 1655 roku zamek został ograbiony i zniszczony przez Szwedów. Częściowo zrekonstruował go kanclerz wielki koronny Stefan Koryciński, następnie kontynuowała jego pracę wdowa po nim, Anna. W XVIII wieku zamek przebudowano, poza mostami i naturalnym uformowaniem terenu, obiekt nie miał już właściwości obronnych. Z XIV-wiecznych obwarowań pozostała jedynie ośmioboczna wieża zbudowana z kamieni, o murach grubości 3 m. Kolejne przebudowy doprowadziły do obniżenia wieży. Ojców został odkupiony od Korycińskich przez Warszyckich. W połowie XVIII wieku starostwo objęli Łubieńscy, następnie Załuscy. W 1826 roku zamek opustoszał, a jego ruiny kupił w 1835 roku Wojciech Prandowski. W jego planach była przebudowa zamku w stylu neogotyckim. Jednak nie doszła do skutku. Późniejszymi właścicielami zostali Przeździeccy i Krasińscy.

            Około 1850 roku zamek rozmontowano, pozostała tylko ośmiokątna wieża, brama wjazdowa, pozostałości murów obronnych, kilka fragmentów murowanych filarów mostowych. Od końca XIX wieku do wybuchy II wojny światowej zgliszcza zamku były w posiadaniu Ludwiki Czartoryskiej.

Zamek dziś:

            Do dziś zachowała się w nienagannym stanie wieża z bramą wjazdową, a także ośmioboczna wieża – dawny donżon, po trosze rozebrana od góry w obawie, że konstrukcja pod naporem masy może runąć. W salce nad bramą wjazdową mieści się Muzeum PTTK. Z ruin zamkowych można podziwiać piękno tutejszego krajobrazu, rozciągającej się Doliny Prądnika.

            Na równinnym dnie Doliny Prądnika, u stóp średniowiecznego zamku rozciąga się park zdrojowy, ustanowiony w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Pamiątką po czasach, kiedy to Ojców pełnił funkcję kurortu leczniczo-uzdrowiskowego, są charakterystyczne drewniane budowle, które stanowią podwalinę architektury Ojcowa. Niedaleko parkingu widnieje murowany budynek zamierzchłego hotelu „ Pod Łokietkiem”, zbudowany  w 1860 roku, a w nim Muzeum im. Prof. Władysława Szafera Ojcowskiego Parku Narodowego. Muzeum dysponuje stałą wystawą oddaną historii i przyrodzie Doliny Prądnika. Muzeum jest otwarte w godzinach 9-16, z wyjątkiem poniedziałków, a w sezonie zimowym w godzinach 8-15 w dni robocze.

          Przeciwlegle do muzeum stoi hotel „Pod Kazimierzem” wybudowany około 1880 roku, z zachowaną  na południowej ścianie oryginalną nazwą w języku rosyjskim, pamiętającą okres władzy carskiej. Dziś mieści się tam poczta i bar. Willa „ Bazar Warszawski” to muzeum etnograficzne , w którym można ujrzeć wiele pamiątek z czasów powstania w 1863 roku.

            Najbardziej nietuzinkową budowlą Ojcowa jest nieduża kaplica Na Wodzie pw św. Józefa Robotnika. Kaplica ta to przykład drewnianego budownictwa stylowego, tzw. stylu szwajcarsko-ojcowskiego. Wzniesiono ją w 1901 roku na przekór zarządzeniu władzy carskiej, która zakazywała budowę obiektów sakralnych na „ziemi ojcowskiej”. Wobec tego kaplicę postawiono na słupach ponad Prądnikiem.

            Pomiędzy Ojcowem a drogą 773, odgałęziającą się ku Skale, widnieje ostaniec Skamieniały Wędrowiec, Młyn i Tartak Boronia, zbudowany w połowie XIX wieku. Jest to najstarsza tego rodzaju budowla w okolicach Krakowa. W osadzie Kapkazy ujrzeć można następny młyn - Młyn Mosura.