Jaskinia Towarna i Dzwonnica położona jest w Kusiętach, w gminie Olsztyn, dokładniej w Górach Towarnych. Z Olsztyna należy kierować się czerwonym szlakiem ok. 2 km w kierunku północnym. Przed domami wsi Kusięta Małe trzeba skręcić w lewo, na północne wzniesienie Gór Towarnych. Otwory leżą na zachodnim zboczu u podnóża skał. Kierując się od południa podnóżem skałek zauważyć można masywny otwór Jaskini Towarnej. 20 m dalej widnieją ukryte w blokach skalnych niewielkie otwory biegną do wnętrza Dzwonnicy.

Długość jaskini: 170 m; Dzwonnica-80 m , Towarna-90 m

Wysokość otworów:: ok. 330 m n.p.m.

Stopień trudności: zwiedzanie bez większych trudności, korytarze miejscami niskie, jaskinie poziome.

Opis jaskini: system Jaskiń Towarnej i Dzwonnicy tworzą trzy ciągi korytarzy, które łączą się ze sobą. Każdy jest na swój sposób charakterystyczny. Za otworem Towarnej po kilku metrach odgałęzia się w prawo korytarz, który po 10 m przechodzi się w salkę, w której mieszczą się interesujące wymycia. Ciąg ten uwieńczony jest krótkim, niskim korytarzem na niższym poziomie. Głównym ciąg Jaskini Towarnej to początkowo kręty wysoki, kręty korytarz kończący się potężną salką, której dno pokrywają polewy z naciekami. W połowie głównego ciągu odgałęzia się w kierunku północnym niski i wąski korytarz łączący się z Jaskinią Dzwonnicą

Jaskinia Dzwonnica to meandrujący długości 80 m. W jego ścianach widnieją rynny boczne i nisze zakolowe. Większość ścian pokryta jest naciekami kożuchowymi z miękkiego i częściowo stwardniałego mleka wapiennego. Występowanie tu takiego typu nacieku jest w jaskiniach jury bardzo rzadko spotykane.

Namulisko jest obfite, gliniasto-piasczyste, gdzieniegdzie występują na powierzchni osadów gruz wapienny i otoczaki. Namulisko kryje w sobie liczne zabytki. W latach 1970-71 prowadzono tu badania archeologiczne wykonując pięć wykopów. Zdobyto ślady życia człowieka od środkowego paleolitu. W naciekach mieszących się na końcu głównego ciągu Jaskini Towarnej, po wykonaniu przekrojów stwierdzono występowanie węglistych warstewek, które można łączyć z następnymi okresami bytności człowieka w jaskini.

Historia poznania:  Jaskinia Towarna znana jest od dawna. Pierwsze wzmianki datowane są na rok 1909. W trakcie okupacji na końcu prawego korytarza urządzona była kryjówka. W 1949 roku jaskinię tę zinwentaryzował K. Kowalski. Jaskinia Dzwonnica odkryta została w 1961 roku, a w 1967 zinwentaryzował ją J. Radziejowski.